نکات طلایی برای تربیت فرزند
تربیت کودکان مودب، خودآگاه، ماجراجو و موفق خواست هر پدر و مادری است. اما همه میدانیم که کار بسیار دشواری است. در واقع معمای تربیت صحیح کودک از جمله مواردی است که همواره ذهن والدین را درگیر میکند. همیشه توصیه های زیادی برای والدین وجود دارد. همین میتواند کار را سخت تر کند و شما نتوانید تشخیص دهید که برای تربیت کودک باید به چه کسی گوش بدهید؟ کدام توصیه قابل اعتماد است؟ برای پاسخ به این سوالات، ما لیستی از نکات کلیدی تربیت فرزند را گردآوری کرده ایم که برای تربیت کودکان با اعتماد به نفس و خوب بسیار مفید است.
برای شاد بودن از خودتان شروع کنید
یک نکته بسیار مهم که اغلب برای تربیت صحیح کودک نادیده گرفته میشود، این است که در وهله اول پدر و مادر باید خودشان احساس شادی و خوشبختی داشته باشند. زیرا مشکلات عاطفی در والدین با مشکلات عاطفی در فرزندان آنها مرتبط است و میتوان گفت والدین خوشبخت و شاد به احتمال زیاد فرزندانی شاد و سالم دارند.
در یک مطالعه که با هدف پیدا کشف نکات تربیتی کودکان پیش دبستانی صورت گرفت؛ از کودکان پرسیده شد: “اگر بتوانید در مورد والدین خود یک آرزو کنید، آن آرزو چه خواهد بود؟” جواب آنها اینگونه نبود که والدین وقت بیشتری را با آنها بگذرانند. یا آزادی بیشتری به آنها بدهند. آرزوی بچه ها این بود که والدینشان استرس و خستگی کمتری داشته باشند.
چون یک کودک میداند وقتی پدر و مادر خوشحال و سرحال هستند همه چیز بهتر پیش میرود. پس سعی کنید ابتدا به شادی و خوشحالی خودتان توجه داشته باشید و از انجام کاری که حالتان را خوبتر میکند دریغ نکنید.
در هر فرصتی به عنوان یک خانواده جشن بگیرید
همانطور که گفتیم احساس شادی و خوشبختی لازمه تربیت بچه است. خانواده های خوشبخت اتفاقات کوچک و بزرگ را جشن میگیرند. این اتفاق میتواند پایان یک هفته شلوغ، گرفتن یک نمره خوب از امتحان، اولین روز مدرسه، پایان مدرسه و… باشد. توجه کنید این جشن ها میتوانند به سادگی رفتن به پارک یا خریدن شیرینی یا بستنی مورد علاقه فرزندتان باشد. با این کار علاوه بر اینکه توجه ویژه خود را به فرزندتان نشان میدهید، احساس شادی را در او ایجاد میکنید.
به صحبت های فرزندتان توجه کنید
یک نکته حیاتی در تربیت کودکان، برقراری ارتباط سالم با آنها است. یک راه قدرتمند برای این کار این است که هر وقت فرزندتان با شما صحبت میکند، کاملاً توجه خود را به او معطوف کنید. اگر فرزندتان میخواهد درباره مدرسه، دوستان یا هر موضوع دیگری با شما صحبت کند حتی اگر آن موضوع مورد علاقه شما نیست، تلویزیون، موبایل و… را کنار بگذارید و واقعاً به صحبت های او گوش دهید. این امر فرزندان شما را به برقراری ارتباط بیشتر، ترغیب میکند.
برای ایجاد روابط پایدار به آنها کمک کنید
یادگیری در مورد روابط دوستانه یک نکته مهم در تربیت کودک است، که اغلب نادیده گرفته میشود. مثلا اکثر والدین وقتی میبینند، بچه ها با هم کنار نمی آیند راحت ترین راه را انتخاب میکنند و به فرزندان خود میگویند این رابطه را از کات کن. اما مشاوره تربیت کودک عنوان میکند که داشتن روابط دوستانه قوی برای رشد و بهزیستی روانشناختی کودکان حیاتی است.
کودکانی که فاقد این روابط هستند، در مدرسه وضعیت بدی دارند و به احتمال زیاد دچار مشکلات روانپزشکی میشوند. اما والدین برای کمک به فرزندان خود در ایجاد روابط معنادار چه کاری میتوانند انجام دهند؟ والدین باید به نشانه های عاطفی فرزندان خود پاسخ مناسبی دهند و درباره روابط کودک خود تیزبینانه عمل کنند. با این کار کودکان احساس امنیت بیشتری خواهند داشت. همچنین کودکان با روابط دوستانه پایدارتر کودکان شادتری هستند.
یک الگوی قوی باشید
یکی از موضوعات جالب در روانشناسی تربیت کودک، این است که فرزند شما با تماشای شما ارزش ها و رفتارهای اخلاقی را می آموزد. پس به این نکته توجه کنید که آیا شما صداقت، انصاف و مراقبت از خود را تمرین میکنید یا نه. زیرا تنها در این صورت است که فرزندتان هم این اصول را یاد میگیرد. اینجاست که میتوان به اهمیت نقش پدر و مادر در تربیت فرزندان پی برد. چون تمام اعمال شما بدون اینکه بدانید یا بخواهید در تربیت فرزندانتان نقش دارد.
قبول داریم که “هیچ کس کامل نیست.” به همین دلیل است که برای ما مهم است که با تأیید و کار بر روی اشتباهات و ایرادات خود، الگویی از فروتنی، خودآگاهی و صداقت برای کودکان خود باشیم. بچه های شما میدانند که شما کامل نیستید، یا حداقل وقتی به سن نوجوانی میرسند این را میفهمند. بنابراین سعی کنید از آن به عنوان فرصتی برای گفتگو در مورد اشتباهات خود با فرزندتان استفاده کنید. پس اگر درباره موضوعی با فرزندتان صادق نبوده اید و حالا او حقیقت را فهمیده اشتباه خود را تایید کنید و راهی برای جبران آن پیدا کنید.
کودکانتان را تشویق کنید تا از دیگران تشکر کنند
یکی از مهم ترین اصول تربیتی کودک این است که کودکان باید قدرشناسی را تمرین کنند. به گفته روانشناسان “بسیار مهم است كه کودکان افرادی را كه در زندگی آنها نقش دارند، تصدیق كنند.” مطالعات نشان میدهد که این کار آنها را به افرادی مفید، بخشنده، دلسوز و سالم تر تبدیل خواهد کرد. برای تربیت کودک مودب و حرف گوش کن، اطمینان حاصل کنید که فرزند شما در زمان غذا خوردن، در خانه دوستانتان، در مدرسه نزد معلمان یا اینکه بطور روزمره تلاشها و زحمات دیگران را میبیند و به آنها فکر میکند، و به خاطر آنها سپاسگزار است. در واقع تکرار مدام این رفتار، یک روش مناسب برای تربیت کودکان قدرشناس و همدل است.
همچنین برای تربیت کودک قدرشناس میتوانید یک دفتر قدرشناسی تهیه کنید. بدین ترتیب که یک دفتر و قلم تهیه کنید و آنها را روی میز کنار تخت خود قرار دهید. بعد هر شب قبل از خواب، از کودکتان بخواهید دو یا سه چیز را که به خاطر آنها قدردان است در آن دفتر ثبت کند. مهم نیست که این موارد چقدر بزرگ یا کوچک هستند. این موارد میتواند سلامتی، داشتن یک خانواده دوست داشتنی، دیدن غروب آفتاب، یک شام خوشمزه و… باشد.
همیشه روی روند کار تمرکز کنید، نه نتیجه نهایی
نکته اساسی در تربیت فرزند از نظر روانشناسی، توجه به تلاش و پشتکار کودک در هر کاری است. والدینی که بیش از حد بر موفقیت فرزندشان تأکید میکنند، به احتمال زیاد کودکانی را پرورش میدهند که دارای مشکلات روانشناختی هستند و رفتار پرخطر دارند. اما تاکید میکنم که شما باید روی روند کار تمرکز کنید.
در واقع کودکانی که روی تلاش و پشتکار تمرکز میکنند، نه نتیجه مطلوب، در طولانی مدت به موفقیت بیشتری دست مییابند. بنابراین به دنبال فرصت هایی باشید تا از رفتار، نگرش و تلاش فرزندان خود قدردانی کنید. بدین ترتیب هرچه زمان میگذرد، آنها به طور طبیعی به نتایج بهتری میرسند. مثلا اگر فرزندتان برای موفقیت در تیم فوتبال بسیار زحمت کشیده اما به نتیجه مطلوب دست نیافته، به جای تمرکز روی نتیجه، به او بگویید که تلاشهایش را میستایید و حتما روزی موفق خواهد شد.
به فرزندانتان اجازه دهید خودشان انتخاب کنند (از جمله انتخاب تنبیه و پاداش)
یکی از اسرار تربیت صحیح فرزند دختر یا پسر این است که به فرزندتان حق انتخاب دهید. اگر کودک بتواند حق انتخاب داشته باشد علاوه بر اینکه مهارتهای تصمیم گیری را خواهد آموخت، میتواند در برنامه ریزی و تعیین اهداف خود موفق تر عمل کند. این کودکان منظم و متمرکز خواهند بود و در آینده تصمیمات عاقلانه تری میگیرند.
همچنین بسیار مفید است كه به فرزندان خود اجازه دهید مجازات و پاداش خود را انتخاب كنند. کودکانی که این کار را انجام میدهند به ندرت قوانین را زیر پا میگذارند. پس به فرزندان خود اجازه دهید هر زمان که ممکن است فعالیت های خود را انتخاب کنند. مثلا کودکانی که به انتخاب خودشان در فعالیت های فوق برنامه مدرسه شرکت میکنند، بیشتر از مدرسه، لذت میبرند. لذا سعی کنید با بزرگتر شدن فرزندانتان، به آنها آزادی بیشتری بدهید که بیشتر خودشان انتخاب کنند. در نتیجه آنها شادتر و موفق تر خواهند شد.
فرزندان خود را به کمک به دیگران و سخاوتمندی تشویق کنید
مطالعه روانشناسی در مورد کودکان 8 تا 12 سال نشان میدهد کودکانی که احساس میکنند زندگی آنها معنی دار است، شادتر هستند. اما چه عاملی باعث میشود که کودکان زندگی خود را معنادارتر بدانند؟ سخاوت و خدمت به دیگران یکی از مواردی است که این احساس را در کودکان ایجاد میکند. وقتی آنها به افراد دیگر خدمت میکنند.
به عنوان مثال کمک به همکلاسی ها در درسهای مدرسه، کمک داوطلبانه به پدر و مادر و… این احساس مفید بودن را در آنها ایجاد میکند. به علاوه سخاوتمند بودن باعث شادی کودکان می شود، همانطور که کودکان نوپا وقتی به دیگران هدیه میدهند شادتر از زمانی هستند که هدیه ای دریافت میکنند. جالب اینجاست که کودکان نوپا، حتی وقتی که غذاهایی که متعلق به آنها است را با دیگران سهیم میشوند، خوشحالتر هستند. بنابراین این نکته را برای تربیت کودک خود فراموش نکنید و فرزندان خود را به خدمت به دیگران و سخاوتمندی تشویق کنید.
کاری کنید کودکانتان از ظاهرشان احساس رضایت داشته باشند
یکی دیگر از مسائل تربیتی کودکان که باید به آن توجه کنید این است که یک تصویر بدنی سالم را به فرزندتان ارائه دهید. این برای تربیت فرزند دختر از اهمیت ویژه ای برخوردار است، اگرچه میتواند تربیت فرزند پسر را نیز تحت تأثیر قرار دهد. طبق مطالعه ای که توسط موسسه بهداشت کودک انجام شده است، یک سوم دختران 13 ساله از وزن خود ناراضی هستند. در اینجا چند روش برای ایجاد تصویر بدنی سالم در کودکان را مطرح میکنیم:
- به جای تأثیر وزن و فیزیک بر ظاهر، بر روی داشتن بدنی سالم تمرکز کنید.
- بیشتر بر روی شخصیت و رشد مهارتهای فرزندان خود تمرکز کنید و کمتر به ظاهر آنها توجه کنید.
- به عنوان یک خانواده با هم ورزش کنید.
- در مورد چاقی یا لاغری یا احساس گناه خود پس از خوردن برخی غذاها صحبت نکنید.
- درباره ظاهر دیگران قضاوت نکنید.
بدین ترتیب فرزندتان یاد میگیرد بدن خود را همانگونه که هست دوست داشته باشد. همین امر تاثیر بسیار زیادی در اعتماد به نفس کودکان دارد.
هرگز بر سر فرزندان خود فریاد نزنید
یکی از بدترین روش های تربیت کودک، روش های خصمانه و خشن است. داد زدن بر سر فرزندان میتواند به سرعت خانه شما را به یک میدان جنگ همیشگی تبدیل کند. کودکانی که در چنین محیط خصمانه ای زندگی میکنند بیشتر احساس ناامنی و اضطراب میکنند. این امر مخصوصا درباره تربیت پسر بچه بسیار مضر است.
اگر در وضعیت روحی نامساعدی هستید، از رو به رو شدن با کودکتان دوری کنید. یا قبل از اینکه با کودک صحبت کنید، 10 دقیقه وقت بگذارید تا افکار خود را جمع کنید. حتی میتوانید تصور کنید که دوست یا رئیس شما در اتاق با شماست. به این ترتیب، با آرامش بیشتری با فرزندانتان صحبت خواهید کرد.
به فرزندان خود بخشیدن را بیاموزید
یکی از عناصر اصلی در تربیت فرزند از نظر روانشناسی، آموزش بخشش و گذشت به کودکان است که منجر به ایجاد حس شادی در کودکان میشود. گذشت نکردن حتی با افسردگی و اضطراب در ارتباط است. کودکانی که بخشش را می آموزند قادرند احساسات منفی نسبت به گذشته را به احساسات مثبت تبدیل کنند.
این امر، میزان شادی و رضایت از زندگی آنها را افزایش می دهد. پس سعی کنید الگویی برای فرزندان خود باشید. از افرادی که به شما ظلم کرده اند کینه نداشته باشید و در حل اختلافات شخصی ابتکار عمل داشته باشید. درباره اهمیت بخشش با فرزندان خود بحث کنید تا آنها بخشش را به یک سبک زندگی تبدیل کنند.
به فرزندان خود بیاموزید که مثبت فکر کنند
کودکانی که خوش بینی بیشتری دارند، افراد شادتر و موفق تری هستند. پس بخشی از مهارت تربیت فرزند به ایجاد نگرش مثبت و مثبت اندیشی در کودکان برمیگردد. اما چگونه میتوانید به فرزندان خود یاد دهید که مثبت فکر کنند؟
قبل از هر چیز باید خودتان نگرش مثبتی داشته باشید. چون همانطور که گفتیم تربیت بچه انعکاسی از رفتار والدین است. پس دائما شکایت نکنید مثلا اگر فرزندتان بشقابی را شکسته عکس العملتان نباید خیلی شدید باشد. علاوه بر این شما باید خوبی ها را در دیگران ببینید و تصدیق کنید. به کودکان خود بیاموزید که موضوعات را به صورت مثبت بیان کنند مثلا به جای اینکه بگویند من از رنگ زرد متنفرم بگویند من رنگ قرمز را دوست دارم. به کودکان خود در مورد چالش هایی که با آنها روبرو هستید، صحبت کنید و به آنها یاد دهید که این چالش ها به رشد شما کمک می کنند.
جلسات خانوادگی منظم داشته باشید
یک پیشنهاد مفید دیگر برای تربیت فرزند پسر یا دختر این است که جلسات خانوادگی منظمی داشته باشید و در این جلسات درباره مسائل مختلف حرف بزنید. مثلا هفته ای یک بار یک جلسه 20 دقیقه ای با خانواده داشته باشید. در طول جلسه، حتما این سه سوال را از همه اعضای خانواده بپرسید:
در هفته گذشته چه کارهایی انجام دادید؟
در هفته گذشته چه کاری نتوانستید به این خوبی انجام دهید؟ در هفته آینده روی چه چیزی کار خواهید کرد؟
این جلسات خانواده را به هم نزدیکتر میکند و روابط خانوادگی را تقویت خواهد کرد. بنابراین اگر هنوز چنین کاری نکرده اید، شما را تشویق میکنم که این عمل را شروع کنید.
سابقه خانوادگی خود را با فرزندان خود به اشتراک بگذارید
یک تحقیق روی روش صحیح تربیت فرزند پسر و دختر نشان میدهد کودکانی که از سابقه خانوادگی خود بیشتر میدانند سطح عزت نفس بالاتری دارند. این امر به موفقیت و خوشبختی آنها در ادامه زندگی کمک میکند. کودکان باید بتوانند به برخی سوالات مشخص در مورد سابقه خانوادگی خود پاسخ دهند. این سوالات عبارتند از موارد زیر:
- “آیا برخی از بیماری ها و آسیب هایی را که والدین شما در جوانی تجربه کرده اند میدانید؟”
- “آیا شما اتفاقات دوره مدرسه مادر یا پدر خود را میدانید؟”
- و…
درواقع به اشتراک گذاشتن سابقه خانوادگی پیوندهای خانوادگی را تقویت میکند.
تشریفات خانوادگی ایجاد کنید
شاید بتوان گفت نکته کلیدی در تربیت بچه، ایجاد مراسمات و تشریفات خانوادگی است. چون آیین های خانوادگی انسجام خانواده را افزایش میدهد و کودکان را قادر به رشد اجتماعی میکند. پس آگاهانه تلاش کنید تا این مراسمات را در خانواده خود ایجاد کنید. در اینجا چند نمونه از این تشریفات به عنوان نمونه آورده شده است:
- هر روز صبح به صورت خانوادگی صبحانه بخورید
- یک شب را برای بازی خانوادگی در نظر داشته باشید
- شام را به صورت خانوادگی بپزید
- به پیاده روی شبانه بروید
- یک جلسه هفتگی خانوادگی برگزار کنید
- سالی یکبار به صورت خانوادگی به مسافرت بروید
- هر ماه یک بار با تک تک فرزندان خود وقت بگذرانید و…
در نهایت باید بگویم که تربیت فرزندان با اعتماد به نفس و متناسب چالش برانگیز است. اما امیدوارم با استفاده از این نکات، این کار کمتر دلهره آور باشد. البته اگر هنوز هم به کمک نیاز دارید، میتوانید از مشاوره تربیت فرزند استفاده کنید.
سوالات متداول:
نکته مهم در تربیت فرزند دختر چیست؟ یکی دیگر از مسائل تربیتی کودکان که باید به آن توجه کنید این است که یک تصویر بدنی سالم را به فرزندتان ارائه دهید. این برای تربیت فرزند دختر از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
بهترین روش تربیت فرزند چیست؟ روشی که در آن تمام احساسات و نیازهای کودک کشف شوند و به درستی پاسخ داده شوند. برای تربیت یک فرزند موفق و سالم ابتدا پدر و مادر باید احساس شادی و خوشبختی داشته باشند.
اهمیت تربیت فرزند در چیست؟ تربیت صحیح کودکان زمینه ساز سعادت یا شقاوت انها در آینده است. یک تربیت صحیح میتواند فرد را از بیماریهایی همچون استرس و اضطراب و افسردگی و… دور کند.