آسیب های فضای مجازی بر خانواده از جمله دغدغه های اصلی والدین و سرپرستان کودکان و نوجوانان خانواده میباشد و مراجعه های زیادی برای گرفتن اطلاعات در مورد این موضوع به مراکز مشاوره خانواده صورت میپذیرد. فضای مجازی امروزه از اهمیت زیادی برای جامعه ما برخوردار است و به راحتی میتوان آن را جزو جدا نشدنی زندگی روزمره دانست. فضای مجازی و در کل اینترنت کمک های بسیاری برای انسان به ارمغان آورده است و زندگی بشر را بسیار آسان تر از قبل ساخته است.
ولی در کنار تمام مزایا باید به معایب این ابزار مانند آسیب های فضای مجازی بر خانواده نیز توجه لازم را داشت.
از جمله این آسیب ها میتوان به رابطه های ناسالم و خیانت هایی که در فضای مجازی شکل میگیرند نیز اشاره کرد. از دیگر معایب فضای مجازی که شاید به راحتی قابل لمس و حس کردن باشد این است که تقریبا هیچ چهارچوب اخلاقی برای محتواهای موجود در فضای مجازی وجود ندارد. این مطلب باعث میشود که سلامت روحی و روانی افراد خانواده را تهدید شود. در ادامه بیشتر در مورد آسیب های فضای مجازی بر خانواده توضیح خواهیم داد.
خانواده و فضای مجازی چه ارتباطی با هم دارند؟
خانواده و فضای مجازی همانطور که گفته شد در این زمانه رابطه تنگاتنگی بایکدیگر دارند. خانواده ها بسیاری از نیازهای اساسی خود مانند آموزش و ارتباطات را با کمک اینترنت و فضای مجازی برطرف میکنند. اما این رابطه نیاید از حد تعادل خارج شود و زندگی خانواده را تحت تاثیر قرار بدهد.
یکی از معایب غیر قابل چشم پوشی فضای مجازی این است که افراد بعد از مدتی استفاده از آن به شدت به این فضا عادت میکنند به طوری که گاهی بیشتر از این که فرد در دنیای واقعی زندگی کند وقت خود را در صفحه های رنگارنگ اینترنت بگذراند.
روانشناسان تألیف ها و کتابها و نکات بسیاری را در مورد رابطه خانواده و فضای مجازی منتشر کرده اند. روانشناسان و مشاوران خانواده همیشه به این نکته تاکید دارند که سرپرستان خانواده بهتر است برنامه ریزی مناسبی برای استفاده فرزندان و اعضای خانواده خود در نظر بگیرند تا آنها را از عواقب و آسیبهای مختلفی که برای فضای مجازی ذکر شد بیمه کنند.
چالشهای فضای مجازی برای خانواده ها کدام است؟
چالشهای فضای مجازی برای خانواده بسیار متعدد است و این تعدد میتواند به این علت باشد که فضای مجازی بسیار بیشتر از چیزی که به نظر می آید گسترده است و افراد در یک دنیای بی سر و ته و اقیانوسی از اطلاعات شناور میشوند. چالشهای فضای مجازی برای خانواده ها میتواند نسبت به فرهنگ هر خانواده و تفاوت در سبک زندگی آن متفاوت باشد. اگر بخواهیم به صورت فهرست وار به تعدادی از این چالش ها اشاره کنیم میتوانیم موارد زیر را برشماریم.
- تلف شدن و از بین رفتن زمان در فضای مجازی شاید یکی از مهمترین این چالشها برای اعضای خانواده باشد. همانطور که اشاره شد افراد عادت بسیار زیادی به فضای مجازی پیدا خواهند کرد و این نکته باعث میشود که وقت و عمر ارزشمند خود را به جای فعالیت های ارزشمندی مانند مطالعه،کار و ورزش کردن و مواردی از این دست به گشتن در صفحات خوش آب و رنگ و بعضا پوچ شبکه های اجتماعی صرف کنند.
- دوستی هایی که در شبکه های فضای مجازی شکل میگیرند نیز از دیگر مواردی است که خانواده ها را بسیار تهدید میکند و خانواده ها باید حتما از این جهت مراقب اعضای خود به خصوص نوجوانان در دوره بلوغ یا جوانان کم تجربه باشند. به دلیل آنکه رابطه بین انسان ها در فضای مجازی هیچ مرزی ندارد و از هیچ قانون خاصی هم پیروی نمیکند میتوان احتمال آسیب زا بودن این دوستی ها را بالا دانست و این آسیب ها به این خاطر است که یک فرد به محض این که اراده کند میتواند با هزاران انسان دیگر که هیچ شناختی از آنها ندارد وارد ارتباط شود.
مدیریت مشکلات فضای مجازی در خانواده
مدیریت مشکلات فضای مجازی در خانواده باید به بهترین نحو توسط سرپرستان خانواده و افرادی که مسیول تربیت کودکان و نوجوانان هستند انجام شود. برای انجام هرچه بهتر این کار بزرگترها در ابتدا باید در مورد کلیت فضای مجازی معایب و مزایای آن و همچنین انواع مختلف تاثیر گذاری این ابزار ارتباطی اطلاعات کامل داشته باشند. در ادامه نکاتی که به ما کمک میکنند تا بهتر بتوانیم در مدیریت مشکلات فضای مجازی در خانواده موفق باشیم اشاره خواهیم داشت:
- والدین باید توجه داشته باشند که وسایل ارتباطی که با اینترنت و فضای مجازی سروکار دارند را در سنی در اختیار کودکان و نوجوانان قرار دهند که بتوانند لزوم استفاده از آن را درک کنند.
- والدین حتما باید در نظر داشته باشند که برای استفاده از اینترنت وجود قرار و قانون الزامی است و پدر و مادر ها حتما باید در ابتدا خود به این قوانین احترام بگذارند تا بتوانند از فرزندان خود توقع اطاعت داشته باشند.
- والدین حتما باید این نکته را نیز رعایت کنند که در ابتدا اینترنت و فضای مجازی را با محدودیت در اختیار کودکان و نوجوانان قرار دهند و به مرور زمان با بالا رفتن سن آنها و همچنین درک استفاده هر چه بهتر و مفید تر از این ابزار آید محدودیت ها را کم و کمتر کنند. این کار باعث میشود که افراد دچار آسیب کمتری از طرف فضای مجازی شوند.
- والدین میتوانند کتاب هایی را قبل از استفاده فرزندان از اینترنت در اختیار فرزندان خود قرار دهند تا اطلاعات آنها را در مورد این ابزار بالا ببرند.
چگونه از اعتیاد به فضای مجازی در خانواده جلوگیری کنیم؟
اعتیاد به فضای مجازی نیز مانند اعتیاد به سیگار و مواد مخدر باید جدی گرفته شود و نمیتوان به سادگی از کنار آن گذشت. این را میتوان به وضوح در خانواده ها و گوشه و کنار جامعه دید. وقتی که فرد بعد از مدتی استفاده از فضای مجازی و شبکه های آن به خودش می آید و میبیند که جدا از مزایای خوب این موضوع درگیر جذابیت فضای مجازی شده است و دیگر نمیتواند استفاده از این ابزار را از زندگی شخصی خود جدا کند و حتی به جایی میرسد که دیگر نمیتواند زندگی شخصی خود که در دنیای حقیقی تجربه میکند را از دنیای مجازی جدا کند.
آنگاه میتوان گفت که فرد به استفاده از فضای مجازی و اینترنت معتاد شده است. برای جلوگیری از این مشکل حتما باید فرد از ابتدا خود را برای حفظ فاصله مطمئن با این فضا آماده کند و خود را از ابتدا در استفاده از این ابزار محدود نماید. برای مثال فرد میتواند برای خود ساعت های مشخص را در نظر بگیرد و فقط در زمان مقرر از گوشی تلفن همراه خود که متصل به اینترنت است استفاده کند.
حتی اگر فردی به فضای مجازی و شبکه های آن معتاد شده باشد چه باید کرد؟
معمولا افرادی که به اینترنت و شبکه های اجتماعی و مجازی معتاد میشوند از تلفن همراه برای این کار استفاده میکنند پس یکی از راه های بهتر کردن اوضاع میتواند این باشد که فرد به یکباره از تمام شبکه های مجازی خارج شود و حتی میتواند از تلفنی استفاده کند که قابلیت اتصال به اینترنت را نداشته باشد. البته کم کم محدود کردن خود در استفاده از این وسایل هم میتواند راه مناسبی به نظر میرسد.
چرا فضای مجازی میتواند مانع رشد فردی و اجتماعی افراد بشود؟
همانطور که در بالا به آن اشاره شد فضای مجازی میتواند وسیله بسیار مناسبی برای رشد و استفاده مفید برای افراد باشد. برای مثال در حال حاضر در دنیا بسیاری از افراد هستند که تمام نیازهای مالی خود را با همین فضای مجازی برطرف میکنند و درآمدهای بسیار خوبی را نیز کسب میکنند که اگر کمی در اینترنت جستجو کنید میتوانید بسیاری از آنها را بیابید.
اما آن روی دیگر سکه فضای مجازی چیست؟ بسیاری از افراد بعد از مدتی ناگهان متوجه میشوند که تمام وقت خود را صرف گشت و گذار در این دنیای بی سر و ته میکنند. درحالی که فرد باید نسبت به اقتضای سن به تحصیل یا کار یا هر فعالیتی که مربوط به رشد شخصیتی میشود بپردازد. در حالی که وقتی فرد اکثر وقت خود را به صورت افراطی به این منوال به هدر بدهد دیگر نمیتواند به فعالیت های مورد نیاز خود بپردازد و فرد بعد از مدتی عمر خود را از دست رفته میبیند در صورتی که از زندگی عادی و نرمال خود عقب مانده است.
فضای مجازی چگونه میتواند باعث به وجود آمدن خیانت بین زوجین شود؟
یکی از مواردی که میتوان به عنوان آسیب زا ترین عوارض استفاده از فضای مجازی در نظر گرفته شود، بالا رفتن احتمال خیانت افراد به زندگی مشترک خودشان است. در اکثر جوامعی که فرهنگ سازی مناسبی راجع به این موضوع صورت نمی پذیرد درگیر این موضوع خواهند شد. این اتفاق دربین زوجینی که از قبل در زندگی زناشویی خود مشکل دارند بیشتر به چشم می‌خورد.
یکی از آسانترین اتفاقاتی که در فضای مجازی در دسترس میباشد ارتباط برقرار کردن افراد با هر کسی از هر نقطه دور و نزدیک است.
وقتی از بسیاری از زنان و مردانی که مرتکب خیانت هایی از این نوع میشوند صحبت میکنیم اغلب اذعان میدارند که در ابتدا فقط دوست داشتند که با یک نفر حرف بزنند و کم کم وابسته طرف مقابل شده اند و زمینه های یک ارتباط واقعی را به وجود آورده اند. باید توجه داشت که اغلب رابطه های مجازی به دیدار در فضاهای حقیقی و در انتها به به رابطه های جنسی غیر اخلاقی و نامشروع ختم میشود. بنابراین زوجین باید بسیار در مورد این موضوع هوشیارانه عمل کنند.