دلبستگی در کودکان به معنای ایجاد یک رابطه عمیق عاطفی میان کودک و مراقب اولیه است. در هفته های اول تولد، نوزاد یک لحظه هم نمی‌تواند از مادر خود دور شود و کاملا به او وابسته است به طوریکه بدون او قادر به زندگی نیست. به مرور زمان از 6 ماهگی به بعد، دلبستگی در نوزادان شکل می‌گیرد و با رفتارهایی مانند: خندیدن، گریه کردن، تقلید کردن، گریه کردن هنگام دوری از مادر و … دلبستگی خود را نشان می‌دهند.
اگر از همین ابتدا ارتباط و تعامل درستی بین نوزاد و مادر شکل بگیرد، نوزاد می‌تواند به دنیا اعتماد کند که دنیا جای خوبیست. اما اگر این تعامل به درستی برقرار نشود، کودک احساس ناامنی کرده و نسبت به دنیا بدبین می‌شود. با ما همراه باشید تا درباره انواع دلبستگی در کودکان و تاثیر آن بر تربیت کودک صحبت کنیم.
انواع دلبستگی در روانشناسی
دلبستگی ایمن
دلبستگی ایمن در کودکان به این معناست که فرزند از حضور مادر در کنار خود احساس امنیت و آرامش می‌کند. در چنین موقعیتی کودک با خیالی آسوده به فعالیت هایی مانند بازی و کنجکاوی کردن مشغول می‌شود. اگر مادر محل را ترک کند، کودک شروع به گریه و بی قراری می‌کند و به محض برگشتن شما، او بعد از چند لحظه آرام شده و دوباره به بازی خود برمی‌گردد. این نوع دلبستگی در کودکان بهترین نوع دلبستگی در روانشناسی به شمار می‌رود.
نحوه شکل گیری دلبستگی ایمن در کودکان
دلبستگی ایمن با توجه زیاد و کافی والدین به کودک مخصوصا در دوران نوزادی به وجود می‌آید. اگر برای فرزند خود وقت بگذارید و با او مهربان باشید، به نیازهایش سریعا رسیدگی کنید و با او ارتباط عاطفی برقرار کنید، یک دلبستگی ایمن میان شما و کودک برقرار می‌شود.
تاثیرات دلبستگی ایمن در کودکان
افرادی که در دوران خردسالی دلبستگی ایمن را تجربه کرده اند، در بزرگسالی از ثبات شخصیتی بیشتری برخوردار بوده و با دیگران مهربانند. این افراد به راحتی با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند و کمتر استرس و اضطراب دارند. در واقع می‌توان گفت این افراد با زندگی سازگاری بیشتری دارند. برای اینکه فرزند شما از این نعمت برخوردار باشد، باید دلبستگی در کودکان از نوع ایمن در آن ها شکل بگیرد.
دلبستگی ناایمن
دلبستگی ناایمن انواع مختلفی دارد که در اینجا در مورد دلبستگی ناایمن مقاوم صحبت می‌کنیم. در این نوع از دلتنگی کودکتان دائما به شما می‌چسبد و حاضر نیست از شما فاصله بگیرد. در واقع کودک عزیز شما ترجیح می‌دهد به جای بازی کردن و کشف محیط اطرافش، فقط در کنار شما بنشیند. وقتی او را ترک می کنید، گریه و قشقرق به راه می‌اندازد و حتی با بازگشت شما آرام نمی‌شود. همچنین گاهی اوقات فرزندتان از شما خشمگین شده و حتی ممکن است نسبت به شما رفتار پرخاشگرانه داشته باشد.
دلیل شکل گیری دلبستگی مقاوم در کودکان
اگر شما به عنوان والدین کودک وقتی او را ترک می‌کنید، به او اطمینان ندهید که “برمی‌گردم و نگران نباش” دلتنگی مقاوم در آن ها شکل می‌گیرد.
اثرات دلبستگی ناایمن مقاوم
افرادی که در کودکی دچار دلبستگی ناایمن مقاوم می‌شوند، همیشه ناراحت و غمگین هستند. این کودکان وقتی که بزرگ هم می‌شوند همین حالات را حفظ می‌کنند. این افراد در بزرگسالی احساس ناامنی در روابط با دیگران می‌کنند و خود را فردی طرد شده و دوست نداشتنی، می‌دانند. در این گروه کمال گرایی در کودکان از بین می‌رود و عزت نفس خود را از دست می‌دهند.
دلبستگی اجتنابی (دوری طلب)
سبک های دلبستگی کودکان انواع مختلفی دارد. دلبستگی ناایمن اجتنابی زمانی در کودکان شکل می‌گیرد که والدینی بی اعتنا، سخت گیر و نامهربان داشته باشیم. در این نوع دلتنگی کودک شما فرقی میان حضور و یا نبود شما در کنار خودش قائل نیست و یا به عبارتی هیچ تعامل مثبتی با شما ندارد. او از نبود شما آشفته و ناراحت نمی‌شود و اگر هم برگردید، او نسبت به شما بی تفاوت است.
دلیل شکل گیری دلبستگی اجتنابی
اگر والدین و یا مراقب کننده اولیه با کودک رفتاری خشک، رسمی و نامهربانانه داشته باشد و یا در واقع کودک برای آن ها اولویت نداشته باشد و یا به نیازهای او توجه نکنند، کودک دچار دلبستگی ناامن اجتنابی می‌شود. البته یک حالت دیگر هم وجود دارد که باعث شکل گیری این نوع دلبستگی در کودک می‌شود و آن هم سخت گیری و کنترل بیش از حد است. در چنین حالتی فرزند دوست دارد که مراقب کننده از او دور باشد تا کمی احساس راحتی کند. همچنین می‌توان گفت مادر شاغل بیشتر از سایر مادران باید تلاش کند تا این نوع دلبستگی در فرزندش شکل نگیرد.
اثرات دلبستگی اجتنابی
کودکانی که در میان انواع سبک های دلتنگی، دلتنگی اجتنابی را تجربه می‌کنند در بزرگسالی افراد عصبی، پرخاشگر و خجالتی می‌شوند که در برقراری ارتباط با دیگران ناتوان هستند. آن ها هرگز نمی‌توانند یک رابطه دوستانه و صمیمانه را حفظ کنند و با دیگران ارتباط صحیحی بگیرند.
دلبستگی آشفته و سردرگم
سبک دلبستگی آشفته پر از تناقض، تضاد و آشفتگی است. در این نوع دلبستگی کودک گاهی اوقات به شدت به شما وابسته است و حتی از کنار شما تکان نمی‌خورد و گاهی اوقات هیچ تمایلی به بودن در کنار شما ندارد. رفتار او چیزی بین عشق و نفرت، دوست داشتن و دوست نداشتن در تضاد و تغییر است. این کودکان هیچ رفتار واحد و متعادلی را از خود نشان نمی‌دهند و انگار نسبت به احساسات خود سردرگم هستند.
دلیل شکل گیری دلبستگی آشفته
در شکل گیری این نوع دلتنگی والدین نقش به سزایی دارند. اغلب والدین این فرزندان، رفتاری دوگانه و نامشخص دارند. مثلا نسبت به یک رفتار کودک، گاهی رفتار پرخاشگرانه دارند و گاهی اوقات او را تشویق می‌کنند. این رفتارهای نامتعادلانه عامل اصلی ایجاد احساس آشفتگی و سردرگمی در فرزندان می‌شود.
اثرات دلبستگی آشفته
در میان سایر انواع دلبستگی عاطفی، دلبستگی آشفته برای کودک آسیب های زیاد روحی و روانی را به همراه دارد. این کودکان در بزرگسالی در روابط خود نامتعادل رفتار می‌کنند و با مشکلات بزرگی روبه رو می‌شوند. آن ها همواره در میان دو احساس عشق و نفرت در شک و تردید هستند و تکلیف مشخصی نسبت به یک موضوع ندارند.
سخن اخر
در واقع منظور از دلبستگی به معنای یک ویژگی در رابطه نیست بلکه به نوع نگرش و دیدگاه یک فرد به رابطه برمی‌گردد. بنابراین ممکن است در یک رابطه مشخص، نوع سبک دلبستگی افراد با یکدیگر متفاوت است. همانطور که گفتیم دلبستگی سالم و ناسالم در کودک به علت رفتارهای مراقب کننده اولیه در او شکل می‌گیرد.
هرگونه رفتار اشتباه شما در تربیت کودک منجر به یک پیامد اخلاقی منفی و آسیب در او می‌شود. پس لازم است در این زمینه به صورت تخصصی با مشاوره کودک صحبت کنید و رفتار مناسبی با فرزند عزیزتان از همان نوزادی داشته باشید. از اینکه تا انتهای مطلب همراه ما بودید، متشکریم.
سوالات متداول
انواع دلبستگی ناامن در کودکان کدامند؟
دلبستگی ناامن شامل دلبستگی آشفته، اجتنابی و مقاوم می‌شود. این دلبستگی ها به دلیل رفتارهای اشتباه مراقب کننده اولیه در کودکان شکل می‌گیرد که عواقب منفی زیادی در پی دارد.
منظور از دلبستگی امن چیست؟
دلبستگی امن به این معناست که کودک در هنگام حضور شما سراغ بازی و دیگر فعالیت ها می‌رود و در نبود شما شروع به گریه می‌کند. اما وقتی بازگشتید بعد چند لحظه آرام می‌شوند و دوباره به بازی خود برمی‌گردند.
منظور از دلبستگی دوسوگرا چیست؟
در این نوع دلتنگی کودک به دلیل رفتارهای نامتعادل والدین، دچار این نوع دلبستگی می‌شود. در این دلبستگی، کودک از نبودن فرد دچار ناراحتی و نارضایتی می‌شود و در حضور او نیز همین احساس را دارد.